Δράττοντας ξανά την ευκαιρία με αφορμή τον εορτασμό του θαύματος του Αγίου Σπυρίδωνος την Κυριακή των Βαΐων, θα δούμε την ανθρώπινη πλευρά του φαινομένου της πανώλης που αναστάτωνε κατά το παρελθόν τις ευρωπαϊκές πόλεις.
Στον Μεσαίωνα και μέχρι την εποχή του Διαφωτισμού, η Ιατρική επιστήμη δεν είχε τα μέσα για να αναπτύξει τον κλάδο της μικροβιολογίας. Ως εκ τούτου, οι συντεταγμένες πολιτείες αδυνατούσαν να αντιμετωπίσουν τις επιδημικές ασθένειες που έπλητταν σφοδρά τα αστικά κέντρα.
Όταν σε μία πόλη ξεσπούσε επιδημία πανώλης, ο τρόμος κατελάμβανε κατοίκους και αρχές. Οι καμπάνες των εκκλησιών σήμαιναν καλώντας τους πιστούς να προσευχηθούν για τη σωτηρία τους, δημοτικοί υπάλληλοι έκαιγαν θειάφι και πίσσα στους δρόμους με την ελπίδα ότι θα έδιωχναν τη νόσο με τη δυσοσμία, ενώ έμπαιναν σε εφαρμογή αστυνομικού χαρακτήρα μέτρα με στόχο τους ασθενείς και τους πιθανούς φορείς.
Οι τελευταίοι αντιμετωπίζονταν με σκληρότητα, τόσο από το κράτος, όσο και από τον πληθυσμό, ο οποίος διακατεχόταν από δεισιδαιμονίες και τους θεωρούσε καταραμένους. Αρκεί να θυμιθούμε την περίπτωση του Σαραντάρη στα 1629, ο οποίος κατηγορήθηκε, μάλλον άδικα, για την εμφάνιση της πανώλης. Χωρίς να πραγματοποιηθεί δίκη, ο άτυχος άνδρας εκτελέστηκε με τυφεκισμό και το σώμα του κάηκε, ενώ οι στάχτες του σκορπίστηκαν στη θάλασσα.
Εκατό χρόνια νωρίτερα, η κυρά Αγγέλω Σέρβου αντιμετώπισε και αυτή τη σκληρότητα του τρομοκρατημένου κράτους και των συμπολιτών της.
ΔΙΑΘΗΚΗ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΠΡΟΣΒΕΒΛΗΜΕΝΗΣ ΑΠΟ ΠΑΝΩΛΗ (16ος αι.)
αφκθ΄(1529)
ƒ τη α΄(1η) του Ιανουαρίου. Αγγέλω, γυνή του ποτέ Πέτρου Σέρβου, ούσα ασθενής εκ της νόσου του θανατικού, και θέλοντες οι Προβλεπταί της Υγείας[i] πέμψαι αυτήν εις το Λαζαρέτο[ii] κατά την τάξιν, σώον μεν έχουσα τον νουν και τας ετέρας αισθήσεις, θέλουσα διορθόσαι τα αυτής αγαθά και γραφήν παραδούναι, μήπως αιφνηδίως και έλθη εν αυτή ο θάνατος και τα αγαθά αυτής αδιόρθωτα μείνωσι, ως και εν πολλοίς άλλοις τούτο συμβέβηκε, έγνω προς τούτο πάντα τα αυτής αγαθά διορθώσει ένθεν τοινί ενώπιον εμού νομικού Πέτρου του Σπόγγου, και των κάτωθεν υπογραφομμένων μαρτύρων παρακληθέντων παρ’ ετέρου προσώπου ανταυτής, καθημένη εν τη πύλη της οικίας αυτής, απέναντι και ημών εστόντων, είπεν μεγαλοφώνως ούτως: Αφίω διά την ψυχήν μου του κυρ Λοΐσιου του Βαρύ υιού του κυρ Θεοδώρου τα πάντοια αγαθά, τόσο το οσπίτιόν μου εν ω οικώ, όσον και παν έτερον πράγμα και δικαίωμα όπερ έχω, εκ παντώς τρόπου, όστις να οφείλη να μου ποιήση τα διατεταγμένα μνημόσυνα και λειτουργίες και σαραντάρι[iii] έν εις την μονήν της Αγίας Τριάδος της Κοινότητας Κορυφών. Πας δε τις έτερος καθ’ημάς προσηκειόμενος[iv] και όστις ήθελε εναντιωθή της παρούσης μου διορθόσεως, αφίω του καθενός σόλδια πέντε και ουχί άλλο τι. Ή γαρ παρούσα μου εσχάτη διαθήκη βούλομαι του έχειν το ισχυρόν και βέβαιον κατά παντός είδους διαθήκης και τα εξής. Μάρτυρες Μισέρ Νικόλαος Παυλιώτης, Μισέρ Μάρκος Αχαμαλος και Μαστρο Δημήτρης ο Κανατάς.
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Σ 146, σ. 90v
Η κυρα Αγγέλω, άρρωστη από πανώλη, μεταφέρεται με τη βία στο Λαζαρέτο. Προτού την πάρουν από το σπίτι της, πείθει τους δεσμοφύλακές της να της επιτρέψουν να κάνει τη διαθήκη της. Για τον σκοπό αυτό έρχεται ο συμβολαιογράφος Πέτρος Σπόγγος και τρεις μάρτυρες. Οι τέσσερις άνδρες, βέβαια, δεν τολμούν να την πλησιάσουν. Έτσι, η άτυχη γυναίκα, αδύναμη από την αρρώστια και την κακοτυχία της, κάθεται κατάχαμα, στην πόρτα του σπιτιού της και φωνάζει «μεγαλοφώνως ούτως». Η φωνή της θα έτρεμε καθώς ξεστόμιζε τις τελευταίες της λέξεις μπροστά στους γείτονες και συμπολίτες της. Αφήνει όλη της την περιουσία στον κυρ Λοΐσιο, ο οποίος ήταν πιθανόν γείτονάς της και ο μόνος που τη φρόντισε, αντίθετα με τους συγγενείς της, για τους οποίους διαφαίνεται η πίκρα της κι ας τους αφήνει από 5 σόλδια.Κάποια στιγμή η υπαγόρευση της διαθήκης τελειώνει και οι δεσμοφύλακες οδηγούν την κυρά Αγγέλω προς τη θάλασσα και το Λαζαρέτο, από το οποίο δεν θα μάθουμε
[i] Οι προβλεπτές της Υγείας ήταν υπεύθυνοι για τη λειτουργία του λοιμοκαθαρτηρίου και την αντιμετώπιση των επιδημιών.
[ii] Λαζαρέτο: λοιμοκαθαρτήριο.
[iii] Σαραντάρι: «σαρανταλούτρουγο».
[iv] Προσοικειώμενος: οικείος, συγγενής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου