Στο προηγούμενο άρθρο αναφέραμε ότι οι γαιοκτήμονες που είχαν στην κατοχή τους λουτρουβιά παραχωρούσαν συνήθως την εκμετάλλευσή τους σε τρίτους, εισπράττοντας ενοίκιο σε χρήμα ή σε είδος, κατά τρόπο παρόμοιο με αυτόν που μίσθωναν και την έγγεια περιουσία τους.
Η πρακτική αυτή που ακολουθούσε η τοπική αριστοκρατία ήταν διαδεδομένη σε όλη τη φεουδαλική Ευρώπη, εκτός της Βρετανίας, όπου η «χαμηλή» αριστοκρατία ήλεγχε από κοντά και, πολλές φορές, συμμετείχε στην παραγωγική διαδικασία. Στο πλαίσιο αυτό, οικοδομήθηκε η απόσταση της εμπορικής και βιομηχανικής ανάπτυξης μεταξύ της ηπειρωτικής Ευρώπης και της Αλβιόνας από τον 18ο αιώνα και μετά.
Οι Κερκυραίοι γαιοκτήμονες, όπως και οι ομόλογοί τους στην Ευρώπη, αρκούνταν σε ένα πάγιο και, εν πολλοίς, σταθερό εισόδημα από τη γη και τις βιοτεχνικές τους μονάδες, αδιαφορώντας, ουσιαστικά, για τη μεγιστοποίηση της απόδοσης της περιουσίας τους.
Φυσικά, λάμβαναν κάποια μέτρα για την προστασία των συμφερόντων τους, προσλαμβάνοντας εκτιμητές και επιστάτες. Παρ’ όλα αυτά, όπως μαρτυρούν παλαιότεροι και νεότεροι μελετητές της κερκυραϊκής οικονομίας, η μέθοδος αυτή δεν απέδιδε πάντα.
Όπως, χαρακτηριστικά αναφέρει ο Εμ. Θεοτόκης στις αρχές του 19ου αιώνα, ένα κομμάτι γης που καλλιεργούταν από τον ιδιοκτήτη του απέδιδε κέρδος περίπου 15%. Αν το καλλιεργούσαν εργάτες υπό την επίβλεψη του ιδιοκτήτη απέδιδε 6-7%. Αν, τέλος, η επίβλεψη γίνεται από υπενοικιαστή ή επιστάτη, η απόδοση έπεφτε στο 3%[1].
Αυτή η απόσταση μεταξύ των καλλιεργητών και των ιδιοκτητών της γης, και ιδιαίτερα των ελαιώνων, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την κακή κατάσταση στην οποία έχει περιπέσει η ελαιοκαλλιέργεια στο νησί μας. Άλλωστε, αυτού του είδους οι σχέσεις διατηρήθηκαν σχεδόν ανέπαφες μέχρι τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες.
Ο Κερκυραίος χωρικός καλλιεργούσε ελαιόδεντρα που δεν του ανήκαν και, ως εκ τούτου, δεν είχε δικαίωμα να επεμβαίνει σε αυτά. Οι ιδιοκτήτες, από την άλλη, δεν ενδιαφέρονταν για την κατάστασή τους, εφόσον φυσικά λάμβαναν κανονικά το πάκτος.
Έτσι, οι ελιές αφέθηκαν στην τύχη τους, κάθε μέριμνα για την ποιότητα του ελαιολάδου εγκαταλήφθηκε και, τελικά, ο κερκυραϊκός ελαιώνας βρέθηκε σε οικτρή κατάσταση, όπως και οι μέθοδοι της συγκομιδής και της παραγωγής του λαδιού. Σημειωτέον: με τα παραπάνω δεν αναφερόμαστε μόνο στο σήμερα, καθώς αυτά ήταν τα συμπεράσματα του Γάλλου αξιωματικού Τροφοδοσίας, Decorse, στις αρχές του 20ου αιώνα[2].
ΜΙΣΘΩΤΗΡΙΟ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΔΕΝΔΡΩΝ (18ος αι.)
Εν Χριστού ονόματι, αμήν. 1713, ημέρα 17 του Μαΐου μηνός, εις το ανώγειον του παρόντος Εκλαμπροτάτου Š Φιλήμερου Καλικιόπουλου εις το χωρίο των Κουραμάδων, ο άνωθεν Εκλαμπρότατος εσυνεφώνησε μετά τους παρόντες Κάπο[3] Αναστάση Πουλιέζον του ποτέ Ιωάννη, κυρ Αναστάση Λουκάνη του ποτέ Κωσταντή, κυρ Αναστάση Χυτήρη του ποτέ Σπύρου, όλοι εκ το παρόν χωρίον, και πακτώνει προς αυτούς, ομού και ινσόλδουμ[4], διά αυτήν την παρούσαν εσοδία του λαδιού, το ελαιοτριβείο το κάτου, λεγάμενο στα Λιθάρια, με υποσχέσεις του άνωθεν Εκλαμπροτάτου, να τους το κονσενιάρει[5] φουρνίδο[6] όποτε ήθελε τους κάμει χρεία από πάσης λογής όπου κάνει χρεία εις το αυτό λιτρουβιό κατά την συνήθειαν. Και δια πάκτος αυτών ευχαριστήθησαν εν μέσω τους ήτι δηλαδή ελαιόλαδο καθαρό ξέστες[7] 54 και ξερόλιοστα μόδια 20…… με υπόσχεσιν του άνωθεν Εκλαμπροτάτου να τους δώση και από όλο το εισόδημά του όπου έχει εδώ εις το παρόν χωρίον το ήμισο, βάνοντας έναν μπερίτον η άνωθεν ισόλδου και άλλον έναν ο άνωθεν Š Καλικιόπουλος να τες εξετιμώνουν, και τούτο απόδιαβα του Ταξιάρχου Μιχαήλ, όπου εισίν στις 8 του Νοεμβρίου, και όσες αλεσιές ήθελαν εξετιμωθούν, να εισίν υποσχόμενοι οι αυτοί ινσόλδου να του δώσουν λάδι ως άνωθεν ξέστες τέσσερεις (4) την κάθε αλεσιά… μαζεύοντας τον καρπόν των ελαιών καλά και πιστά, δίχως να τις κόπτουν, μήτε να τις τζακίζουν, αλλεως να πίπτουν εις πάσα ντάνα και ιντερέσα[8]… και ούτως ευχαριστήθησαν…
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Χ 33, Φ. 8, σ. 29
________________________
Σημειώσεις
[1] Εμ. Θεοτόκης, Η Κέρκυρα στις λεπτομέρειές της, Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών, Κέρκυρα, 2004, σ. 46.
[2] Δ. Καπάδοχου, Ο αγροτικός πλούτος της Κέρκυρας, Ο.ΚΕ.Σ.Α., Αθήνα, 2000, σ. 31-34.
[3] Κάπος: εδώ, κοινοτάρχης.
[4] Ομού και ινσόλδουμ: «ομού και αλληλεγγύως», συλλογικά υπόχρεοι.
[5] Κονσενιάρω: παραδίδω.
[6] Φουρνίδο: πλήρως εξοπλισμένο.
[7] Ξέστα: μέτρο υγρών = 16 κιλά λάδι.
[8] Ντάνα και ιντερέσα: κατά λέξη, «βλάβη και τόκος» = πρόστιμο και προσαύξηση.
(Το παρόν άρθρο συντάχθηκε από τον Ανδρέα Γραμμένο και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Η Κέρκυρα Σήμερα")
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου