Ένα από τα πεδία του Γεωπολιτικού Στοχασμού που σχετίζονται με την εφαρμογή της Ισχύος, είναι αυτό του Πολιτισμού. Κατά πολλούς γεωπολιτικούς, η εφαρμογή Ισχύος στο συγκεκριμένο πεδίο παράγει τα σημαντικότερα και διαρκέστερα αποτελέσματα, ανοίγοντας «κερκόπορτες» που επιτρέπουν τη διαρκέστερη και ουσιαστικότερη παρουσία ενός γεωπολιτικού δρώντα σε έναν χώρο. Ως εκ τούτου, επιτρέπει την ενεργοποίηση πολιτικών και στα υπόλοιπα πεδία: της Πληροφορίας, της Πολιτικής, της Οικονομίας και της «Άμυνας».
Κατά τα τελευταία χρόνια στην Κέρκυρα παρατηρεί κανείς την εφαρμογή πολιτικών διείσδυσης από ισχυρούς διεθνείς δρώντες, με προεξάρχοντες τη Ρωσία και την Ιταλία. Και στις δύο περιπτώσεις η πολιτική διείσδυσης έχει φαινομενικά αθώα πολιτιστικά εφαλτήρια, η τυπολογία και το υπόβαθρο των οποίων, όμως, κρούει συναγερμό για όσους μπορούν να παρακολουθήσουν τον χαώδη χώρο της διεθνούς γεωπολιτικής.
Η αρχή έγινε με τη Ρωσία, η οποία, όταν κατόρθωσε να εξέλθει από το χάος του πολιτικοοικονομικού της μετασχηματισμού, ξεκίνησε μία πορεία επέκτασης της διεθνούς της ισχύος, αξιοποιώντας το προκομμουνιστικό της παρελθόν και τους άξονες της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής της εποχής εκείνης. Το ρωσικό ενδιαφέρον για την Κέρκυρα ξεκινά ήδη από τον 18ο αιώνα και κορυφώνεται στις αρχές του 19ου, συντηρούμενο παρ’ όλα αυτά έως τις αρχές του 20ου. Η κατάληψη των Επτανήσων και η εγκαθίδρυση του προτεκτοράτου της Ιονίου Πολιτείας από τον Ναύαρχο Ουζακώφ δεν ξεχάστηκε από τους Ρώσους. Είδαμε στις μέρες μας πώς το νέο ρωσικό καθεστώς εκμεταλλεύτηκε τον αγιοποιημένο ναύαρχο, φέρνοντας στο νησί μας την εικόνα του και εγείροντας προτομές και πλακέτες, ώστε να νομιμοποιηθεί η παρουσία του ρωσικού στόλου στην περιοχή υπό την κάλυψη απόδοσης τιμών στον «άγιο».
Στο ίδιο πλαίσιο φαίνεται πως κινείται και η πρόσφατη πρωτοβουλία των Ιταλών σχετικά με την έγερση μνημείου «ελληνοϊταλικής» φιλίας. Από μόνο του το γεγονός δεν θα σήμαινε τίποτα, αλλά η τυπολογία της πρωτοβουλίας έχει πολλά μεμπτά σημεία:
1. Το γλυπτό κατασκευάστηκε από τον Σύλλογο Παλαιμάχων, Επιζώντων και Απογόνων της Μεραρχίας Acqui, η οποία αποτελούσε την ιταλική κατοχική δύναμη στην Κέρκυρα.
2. Το γλυπτό μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα με πλοίο του Ιταλικού Πολεμικού Ναυτικού.
3. Στην τελετή αποκαλυπτηρίων του μνημείου παρέστη ο Ιταλός στρατιωτικός Διοικητής της περιφέρειας της Acqui, ο οποίος, μάλιστα είχε στο μεταξύ αποστείλει στο ελληνικό ΓΕΕΘΑ αίτημα για την παρουσία ελληνικού στρατιωτικού αγήματος που θα απέδιδε τιμές στο μνημείο!
Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονιστεί ότι η Ιστορία δεν αναδεικνύει απλώς μία πληθώρα λόγων για τους οποίους οι Κερκυραίοι δικαιολογούνται να έχουν μια αρνητική στάση έναντι των πρώην κατακτητών τους. Η κατάκτηση, οι στερήσεις, οι διώξεις, οι θανατώσεις και κυρίως η ηθική αυτουργία του εγκλήματος των βομβαρδισμών του Σεπτέμβρη του ’43, αρκούν για να στοιχειοθετήσουν την απόρριψη από την πλευρά των Κερκυραίων του μνημείου της ιταλικής μεραρχίας. Η Ιστορία, όμως, μας προσφέρει και γνώση για το περιβάλλον αυτής της ιταλικής πρωτοβουλίας, ίσως δε και για τις απώτερες επιδιώξεις της.
Από τη στιγμή της γέννεσής της ως ενιαίο κράτος τη δεκαετία του 1860, η Ιταλία είχε εντάξει επίσημα στο γεωστρατηγικό της δόγμα την παραδοχή ότι η Κέρκυρα και οι Παξοί αποτελούν ιταλικό έδαφος. Ανεξάρτητα από τα έωλα επιχειρήματα που στήριζαν αυτή τη διεκδίκηση, η Ιταλία τη στήριξε με πάθος σε πολλά επίπεδα μέχρι το 1947. Στο πλαίσιο αυτό, δεν αρκέστηκε σε οικονομική, πολιτική και πολιτιστική διείσδυση στην Κέρκυρα, αλλά χρησιμοποίησε ή επιχείρησε να χρησιμοποιήσει και στρατιωτικά μέσα σε τέσσερεις περιπτώσεις: κατά τα αντιεβραϊκά επεισόδια στις αρχές του 1890, κατά την κατοχή της Κέρκυρας από την Αντάντ στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά την απρόκλητη ολιγοήμερη κατάληψη της νήσου τον Σεπτέμβρη του 1923 και τέλος, κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Ως εκ τούτου, είναι απλώς ανεπίτρεπτο να επιτρέπουμε τόσο εύκολα την επανενεργοποίηση της ιταλικής προπαγάνδας (δικαίωση ενός «αμαρτωλού» παρελθόντος – «νομιμοποίηση» στρατιωτικής παρουσίας στο νησί), ίσως και της επεκτατικής πολιτικής της γειτονικής χώρας προς όφελος κάποιας εφήμερης βελτίωσης της τουριστικής κίνησης. Κι αν κάποιος θεωρεί ότι όροι και περιεχόμενα όπως «σφαίρα επιρροής», «επεκτατική πολιτική» και «πόλεμος» ανήκουν στο παρελθόν για τον ανεπτυγμένο κόσμο, αρκεί να θυμίζουμε ότι εισβολές και ανατροπές του εδαφικού status quo πραγματοποιούνται και στην εποχή μας, ακόμη και στην καρδιά της Ευρώπης. Άλλωστε, κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει τις εξελίξεις στις επόμενες δεκαετίες, ειδικά υπό το πρίσμα της αβεβαιότητας στην οικονομία, την ενέργεια και την παραγωγή τροφίμων.
Κατά τα τελευταία χρόνια στην Κέρκυρα παρατηρεί κανείς την εφαρμογή πολιτικών διείσδυσης από ισχυρούς διεθνείς δρώντες, με προεξάρχοντες τη Ρωσία και την Ιταλία. Και στις δύο περιπτώσεις η πολιτική διείσδυσης έχει φαινομενικά αθώα πολιτιστικά εφαλτήρια, η τυπολογία και το υπόβαθρο των οποίων, όμως, κρούει συναγερμό για όσους μπορούν να παρακολουθήσουν τον χαώδη χώρο της διεθνούς γεωπολιτικής.
Η αρχή έγινε με τη Ρωσία, η οποία, όταν κατόρθωσε να εξέλθει από το χάος του πολιτικοοικονομικού της μετασχηματισμού, ξεκίνησε μία πορεία επέκτασης της διεθνούς της ισχύος, αξιοποιώντας το προκομμουνιστικό της παρελθόν και τους άξονες της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής της εποχής εκείνης. Το ρωσικό ενδιαφέρον για την Κέρκυρα ξεκινά ήδη από τον 18ο αιώνα και κορυφώνεται στις αρχές του 19ου, συντηρούμενο παρ’ όλα αυτά έως τις αρχές του 20ου. Η κατάληψη των Επτανήσων και η εγκαθίδρυση του προτεκτοράτου της Ιονίου Πολιτείας από τον Ναύαρχο Ουζακώφ δεν ξεχάστηκε από τους Ρώσους. Είδαμε στις μέρες μας πώς το νέο ρωσικό καθεστώς εκμεταλλεύτηκε τον αγιοποιημένο ναύαρχο, φέρνοντας στο νησί μας την εικόνα του και εγείροντας προτομές και πλακέτες, ώστε να νομιμοποιηθεί η παρουσία του ρωσικού στόλου στην περιοχή υπό την κάλυψη απόδοσης τιμών στον «άγιο».
Στο ίδιο πλαίσιο φαίνεται πως κινείται και η πρόσφατη πρωτοβουλία των Ιταλών σχετικά με την έγερση μνημείου «ελληνοϊταλικής» φιλίας. Από μόνο του το γεγονός δεν θα σήμαινε τίποτα, αλλά η τυπολογία της πρωτοβουλίας έχει πολλά μεμπτά σημεία:
1. Το γλυπτό κατασκευάστηκε από τον Σύλλογο Παλαιμάχων, Επιζώντων και Απογόνων της Μεραρχίας Acqui, η οποία αποτελούσε την ιταλική κατοχική δύναμη στην Κέρκυρα.
2. Το γλυπτό μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα με πλοίο του Ιταλικού Πολεμικού Ναυτικού.
3. Στην τελετή αποκαλυπτηρίων του μνημείου παρέστη ο Ιταλός στρατιωτικός Διοικητής της περιφέρειας της Acqui, ο οποίος, μάλιστα είχε στο μεταξύ αποστείλει στο ελληνικό ΓΕΕΘΑ αίτημα για την παρουσία ελληνικού στρατιωτικού αγήματος που θα απέδιδε τιμές στο μνημείο!
Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονιστεί ότι η Ιστορία δεν αναδεικνύει απλώς μία πληθώρα λόγων για τους οποίους οι Κερκυραίοι δικαιολογούνται να έχουν μια αρνητική στάση έναντι των πρώην κατακτητών τους. Η κατάκτηση, οι στερήσεις, οι διώξεις, οι θανατώσεις και κυρίως η ηθική αυτουργία του εγκλήματος των βομβαρδισμών του Σεπτέμβρη του ’43, αρκούν για να στοιχειοθετήσουν την απόρριψη από την πλευρά των Κερκυραίων του μνημείου της ιταλικής μεραρχίας. Η Ιστορία, όμως, μας προσφέρει και γνώση για το περιβάλλον αυτής της ιταλικής πρωτοβουλίας, ίσως δε και για τις απώτερες επιδιώξεις της.
Από τη στιγμή της γέννεσής της ως ενιαίο κράτος τη δεκαετία του 1860, η Ιταλία είχε εντάξει επίσημα στο γεωστρατηγικό της δόγμα την παραδοχή ότι η Κέρκυρα και οι Παξοί αποτελούν ιταλικό έδαφος. Ανεξάρτητα από τα έωλα επιχειρήματα που στήριζαν αυτή τη διεκδίκηση, η Ιταλία τη στήριξε με πάθος σε πολλά επίπεδα μέχρι το 1947. Στο πλαίσιο αυτό, δεν αρκέστηκε σε οικονομική, πολιτική και πολιτιστική διείσδυση στην Κέρκυρα, αλλά χρησιμοποίησε ή επιχείρησε να χρησιμοποιήσει και στρατιωτικά μέσα σε τέσσερεις περιπτώσεις: κατά τα αντιεβραϊκά επεισόδια στις αρχές του 1890, κατά την κατοχή της Κέρκυρας από την Αντάντ στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά την απρόκλητη ολιγοήμερη κατάληψη της νήσου τον Σεπτέμβρη του 1923 και τέλος, κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Ως εκ τούτου, είναι απλώς ανεπίτρεπτο να επιτρέπουμε τόσο εύκολα την επανενεργοποίηση της ιταλικής προπαγάνδας (δικαίωση ενός «αμαρτωλού» παρελθόντος – «νομιμοποίηση» στρατιωτικής παρουσίας στο νησί), ίσως και της επεκτατικής πολιτικής της γειτονικής χώρας προς όφελος κάποιας εφήμερης βελτίωσης της τουριστικής κίνησης. Κι αν κάποιος θεωρεί ότι όροι και περιεχόμενα όπως «σφαίρα επιρροής», «επεκτατική πολιτική» και «πόλεμος» ανήκουν στο παρελθόν για τον ανεπτυγμένο κόσμο, αρκεί να θυμίζουμε ότι εισβολές και ανατροπές του εδαφικού status quo πραγματοποιούνται και στην εποχή μας, ακόμη και στην καρδιά της Ευρώπης. Άλλωστε, κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει τις εξελίξεις στις επόμενες δεκαετίες, ειδικά υπό το πρίσμα της αβεβαιότητας στην οικονομία, την ενέργεια και την παραγωγή τροφίμων.
Ανδρέας Γραμμένος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου