ΚΟΝΤΟΣΤΑΒΛΟΙ: ΟΙ «ΣΕΡΙΦΗΔΕΣ» ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

Κατά τον Μεσαίωνα και τους αιώνες που ακολούθησαν μέχρι την εμφάνιση του στιβαρού κράτους τον 19ο αιώνα, η κρατική μηχανή αδυνατούσε να ελέγξει κεντρικά την ύπαιθρο. Τον ρόλο αυτό είχαν αναλάβει, στην περίπτωση της βενετικής Ανατολής, οι Κοντόσταβλοι (ιταλικά contestabile), οι οποίοι ήταν οι διοικητές των πολιτοφυλάκων (cernidi) και τηρητές της έννομης τάξης στις περιφέρειές τους.
Δυστυχώς η ιστορική έρευνα δεν μας επιτρέπει να αποφανθούμε για τα πλήρη καθήκοντα αυτών των τοπικών αξιωματούχων, ούτε για τον τρόπο ανάδειξής τους. Αυτό που προκύπτει με βεβαιότητα από την ανάλυση των πηγών είναι ότι δεν υπήρχε ένας Κοντόσταβλος ανά Πρακτωρία (διοικητικό διαμέρισμα, υποδιαίρεση του ΒαΙλάτου), όπως υποστήριξε ο Ε. Λούντζης[1], αλλά κάθε χωριό είχε τον δικό του Κοντόσταβλο.
Αν και δεν υπάρχουν αρκετές αναφορές σχετικά με τα στρατιωτικά καθήκοντα των Κοντόσταβλων, το Ιστορικό Αρχείο Κερκύρας διαθέτει αρκετά έγγραφα αναφορικά με την αστυνομική τους δράση. Οι Κοντόσταβλοι είχαν την ευθύνη τήρησης του νόμου στις περιφέρειές τους, σε διοικητικές, αστικές και ποινικές υποθέσεις. Ακόμη, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που επέβαλαν τις αποφάσεις των Γερόντων, όσες τουλάχιστον ήταν δεσμευτικές για τους πληθυσμούς των χωριών.
Ως εκ τούτου, επενέβαιναν αυτεπάγγελτα σε περιπτώσεις ποινικών αδικημάτων, από κλοπές και εμπρησμούς, μέχρι οικογενειακή βία και κάθε είδους βανδαλισμούς. Όσον αφορά στο αστικό δίκαιο της εποχής, οι Κοντόσταβλοι συνέτασσαν και διαβίβαζαν στη Διοίκηση και τα δικαστήρια μηνυτήριες αναφορές κατόπιν αιτήσεως των πολιτών. Μια τέτοια περίπτωση εντοπίζουμε στο παρακάτω νοταριακό έγγραφο.

ΑΠΟΣΥΡΣΗ ΜΗΝΥΣΕΩΣ ΣΤΟΥΣ ΚΟΥΡΑΜΑΔΕΣ (17ος αι.)

1668, ημέρα 12 τουΙουλίου μηνός, η παρούσα κυράτζα Θεοδούλα, γυνή του ποτέ Νικολού Λαγγαδίτη από χωρίο Κουραμάδων, είχε καρελάρη[2] τον κυρ Δήμο Λαγγαδίτη στην Καγγελαρία του Εκλαμπροτάτου Ρεγγεμέντου[3], καιρόν απερασμένον ως καθώς η αυτή καρέλα περιέχει, γινάμενη από τον Κοντόσταυλο Τζάννη Πουλιέζο. Διά τούτο η άνωθεν κυράτζα Θεοδούλα ρεμοβέρεται[4] από την αυτή καρέλα από παντός τρόπου όπου να ήθελε καρτερή τον αυτόν Δήμο, παρακαλώντας και την δικαιοσύνην να μη προτζεδέρη[5] πλέον κόντρα του αυτού Λαγκαδίτη και τα εξής. Μάρτυρες κυρ Λινός Σαμοΐλης και Γιώργος Αλαμάνος.
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Γ 101, σ. 66

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η κυράτζα Θεοδούλα είχε με κάποιον τρόπο αδικηθεί από έναν άνδρα του χωριού. Σε αντίστοιχες περιπτώσεις μεταξύ ανδρών έχουμε δει ότι συνήθως πραγματοποιούταν διακανονισμός με πρωτοβουλία των εμπλεκομένων ή των Γερόντων. Στην περίπτωση αυτή είναι προφανές ότι ο διακανονισμός δεν ήταν επιθυμητός αρχικά, αλλά πραγματοποιήθηκε κατόπιν της μηνύσεως της Θεοδούλας και της παρέμβασης του Κονστόσταβλου.
Πράγματι, οι Κοντόσταβλοι δεν ήταν απλώς οι αντιπρόσωποι της εξουσίας που επέβαλλαν των Νόμο, αλλά συχνά λειτουργούσαν ως υπερασπιστές των αδυνάτων που δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν το δίκιο τους μέσω του εθιμικού δικαίου ή δεν το τολμούσαν.

_________

[1] Ερ. Λούντζης, Περί της πολιτικής καταστάσεως της Επτανήσου επί Ενετών, Καραβίας- Αναστατικές Εκδόσεις.
[2] Καρέλα – καρελάρω: μήνυση, μηνύω.
[3] Ρεγγεμέντο: Διοίκηση.
[4] Ρεμοβέρομαι: αποσύρρομαι.
[5] Προσεδέρω: κινώ διαδικασίες.