Η Κέρκυρα για περισσότερο από τέσσερεις αιώνες έζησε υπό την κυριαρχία της Βενετίας. Οι σχέσεις μεταξύ Κερκυραίων και Βενετών διαμορφώνονταν κυρίως από την αλληλεπίδραση των Βενετών αξιωματούχων και του πληθυσμού του νησιού.
Οι περισσότεροι αναφέρονται στους αιώνες της βενετικής κυριαρχίας με τον όρο «Βενετοκρατία», ο οποίος συχνά δημιουργεί τη λανθασμένη εντύπωση της κατοχής της Κέρκυρας από τη Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου, και γι’ αυτόν τον λόγο συνοδεύεται συχνά από τους όρους «βενετική κατάκτηση» και «αποικία» (ο δεύτερος όρος απαντά κυρίως στην ξένη βιβλιογραφία). Η λανθασμένη εντύπωση της κατοχής προέρχεται από τη γενικότερη εμπειρία του ελληνικού κόσμου κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, αφού οι ξενοκρατούμενες ελληνικές περιοχές είχαν περιέλθει σε διάφορες επικράτειες (κυρίως στη Βενετική και την Οθωμανική) κατόπιν κατάκτησης.
Η Κέρκυρα, πάντως, δεν ανήκει σε αυτές τις περιπτώσεις. Στα τέλη του 14ου αιώνα, η Κέρκυρα ανήκε τυπικά στο Βασίλειο της Κάτω Ιταλίας, το οποίο, όμως είχε αποσυντεθεί ουσιαστικά, λόγω εμφυλίων πολέμων. Για το νησί μας έριζαν τότε διάφοροι επίδοξοι κύριοι, όπως Φράγκοι και Γερμανοί πολέμαρχοι, οι Γενουάτες και οι Βενετοί. Ταυτόχρονα, δίχως συγκροτημένη και σταθερή διοίκηση, οι Κερκυραίοι υπέφεραν από διαρκείς επιθέσεις πειρατών και κουρσάρων.
Το 1386, συνήλθε η Συνέλευση της νήσου, η οποία, (παρά το τυπικά ισχύον φεουδαλικό σύστημα) απαρτιζόταν από εκπροσώπους όλων των τάξεων, και αποφάσισε να παραχωρήσει οικειοθελώς την κυριαρχία του νησιού στη Βενετία, η οποία ήταν η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να προστατεύσει τον τόπο. Οι Βενετοί, βέβαια, υποδέχθηκαν περιχαρείς την πρόταση των Κερκυραίων, και ταυτόχρονα αποδέχθηκαν και τους όρους τους. Οι όροι αυτοί αφορούσαν τον σεβασμό παλιών προνομίων και της περιουσίας του πληθυσμού, καθώς και των ηθών και εθίμων. Παρόλα αυτά, η Κέρκυρα διατήρησε την επικράτειά της, στην οποία με τον καιρό προστέθηκαν και άλλες κτήσεις όπως το Βουθρωτό και η Πάργα. Το ότι η Κέρκυρα λογιζόταν ως ιδιαίτερος πολιτικός σχηματισμός, φαίνεται και από το γεγονός ότι το Συμβούλιο της Κέρκυρας διαχειριζόταν μία σειρά διοικητικών αξιωμάτων, αλλά και τα στρατιωτικά αξιώματα των διοικητών των εντοπίων γαλερών, του Αγγελοκάστρου και της Πάργας.
Το καθεστώς της Κέρκυρας δεν μπορεί να εννοηθεί με τα σημερινά δεδομένα: θα ήταν πολύ περίπλοκο να πούμε ότι το καθεστώς ήταν κάτι λιγότερο από αυτονομία και κάτι περισσότερο από υποτέλεια. Η σχέση της Κέρκυρας με την κυρίαρχο Βενετία μπορεί να εννοηθεί μόνο υπό το πρίσμα των μεσαιωνικών αντιλήψεων περί κυριαρχίας και υποτέλειας.
Από αυτή την κάπως εκτεταμένη εισαγωγή, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι οι Κερκυραίοι δεν αντιμετώπιζαν τους Βενετούς ως κατακτητές, ούτε οι Βενετοί τους Κερκυραίους ως κατακτημένους.
Την ανώτατη διοικητική εξουσία στην Κέρκυρα διαχειριζόταν ο Βάιλος, ένας πολιτικός αξιωματούχος ο οποίος είχε διοικητικές και δικαστικές αρμοδιότητες. Γενικά οι Βάιλοι δεν κυβερνούσαν αυταρχικά. Άλλωστε η «εθνική» και θρησκευτική μισαλλοδοξία ήταν έννοιες ξένες προς τη βενετική νοοτροπία. Οι κυβερνώντες είχαν πρωτίστως κατά νου την ευημερία του κράτους και αποδέχονταν γενικά ότι η ευημερία του κράτους επηρεάζεται από την ευημερία των υπηκόων του. Παρόλα αυτά, υπήρχαν και περιπτώσεις Βαΐλων, οι οποίοι ήγειραν αντιδράσεις από τους Κερκυραίους, οι οποίοι προσέφευγαν στο Δουκικό Συμβούλιο της Βενετίας προκειμένου να δικαιωθούν.
Από την άλλη, υπήρξαν Βάιλοι, οι οποίοι πέτυχαν την αναγνώριση των Κερκυραίων, ή ακόμη και την αγάπη τους. Στο παρακάτω έγγραφο βλέπουμε πώς χαιρετίζει τον αποβιώσαντα Βάιλο ένας Κερκυραίος νοτάριος:
«Νεκρολογία» του Βαΐλου Zuan da Daca Pesaro από Κερκυραίο Νοτάριο (16ος αι.)
1547, ημέρα ιθ΄(19η), ώρα 10η, απέθανε ο ευλογημένος Μπάιλος Κορφών, Μισέρ Τζουάν Δακαπέζαρος σήμερον, και όλλη η χώρα και περίχωρα της χώρας κλέουσι τον θάνατο αυτού, διά την πωλήν αγαθοσύνην ενέδειξε εις πάντας ημάς. Πράος, γλυκύς, ηδύς, φιλάνθρωπος, ελεήμον και δίκαιος, όν ο Θεός μακαριστόν ποιήσοιον.
Επει ού γαρ πωτοίον άνδρα ιδείν Βαϊούλιον η Κέρκυρα ούτε θεάσητε.
Πλήν ούκ απέθανε, αλλ’ εν ζοεί.
Διότι μή λέγειν τις θνήσκει ποτέ τόν αγαθόν άνδρα.
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Μ 182 (β΄ μέρος), σ. 183v
Δυστυχώς η υπάρχουσα βιβλιογραφία δεν μας παρέχει πληροφορίες για τον Βάιλο, Zuan da Daca Pesaro, εκτός από ότι διορίστηκε Βάιλος Κορυφών στις 27 Ιουνίου 1546, έφτασε στην Κέρκυρα στις 23 Νοεμβρίου του ίδιου έτους και η θητεία του έπρεπε κανονικά να λήξει το 1548[1]. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρόλαβε να διοικήσει παρά λίγους μήνες. Πριν αρχίσουμε να υποθέτουμε ότι ο νοτάριος Αντώνιος Μεταξάς είχε ωφεληθεί προσωπικά από τον εκλιπόντα Βάιλο, πρέπει να σημειώσουμε ότι η περίοδος που ο Zuan da Daca Pesaro υπηρέτησε ήταν ιδιαίτερη κρίσιμη για την Κέρκυρα. Μόλις μία δεκαετία είχε παρέλθει από την επιδρομή του Μπαρμπαρόσα το 1537 και οι πληγές δεν είχαν ακόμη κλείσει. Οι Κερκυραίοι ακόμη έκλαιγαν του νεκρούς τους, αναζητούσαν τους αιχμαλωτισμένους συγγενείς τους και προσπαθούσαν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους, να αποκαταστήσουν τις κατεστραμμένες περιουσίες τους...
_______________________
Σημειώσεις
[1] Παγκράτης Γεράσιμος, Οι εκθέσεις των Βενετών Βαΐλων και Προνοητών της Κέρκυρας (16ος αιώνας), Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2008, σ. 456.
(το παρόν άρθρο συντάχθηκε από τον Ανδρέα Γραμμένο και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Η Κέρκυρα Σήμερα")
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου