24/2/10

Η Εβραϊκή Κοινότητα της Κέρκυρας, η Συναγωγή και το νεκροταφείο (16ος αι.)

Τις προηγούμενες εβδομάδες αναφερθήκαμε στις ορθόδοξες θρησκευτικές αδελφότητες στην Κέρκυρα της περιόδου της βενετοκρατίας. Περιγράψαμε τον τρόπο σύστασής τους και ανάδειξης των διοικήσεών τους, ενώ σε προηγούμενες περιπτώσεις έχουμε αναφερθεί στον τρόπο λειτουργίας τους. Δεν ήταν όμως μόνο οι Ορθόδοξες αδελφότητες που λειτουργούσαν με τέτοιον τρόπο. Ανάλογα λειτουργούσε και η Εβραϊκή θρησκευτική κοινότητα.

Η εβραϊκή παρουσία στο νησί ανάγεται μάλλον στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια, αν όχι νωρίτερα. Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία που να τεκμηριώνουν αυτή την εικασία, δεν μπορούμε παρά να θεωρήσουμε ότι κατά τον πρώτο αιώνα μετά Χριστόν, και ιδιαίτερα μετά τη μετατροπή της Ιουδαίας σε ρωμαϊκή επαρχία με την εκστρατεία του Τίτου που έληξε με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, αρκετοί Εβραίοι εγκαταστάθηκαν και στην Κέρκυρα. Την ίδια περίοδο εξάλλου έχουμε εβραϊκές εγκαταστάσεις και σε άλλες ελληνικές πόλεις, τόσο στη Μικρά Ασία, όσο και στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Μέχρι και τους πρώτους αιώνες της δεύτερης χιλιετίας δεν έχουμε αναφορές στην εβραϊκή κοινότητα της Κέρκυρας, όμως τον 12ο αιώνα ένας Ισπανοεβραίος περιηγητής, ο Βενιαμίν Μπεν Γιονά αναφέρει Εβραίους κατοίκους στο νησί. Είναι βέβαιο πάντως ότι στα τέλη του 14ου αιώνα η εβραϊκή κοινότητα της Κέρκυρας ήταν ευάριθμη και ακμάζουσα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην επιτροπή που συστάθηκε το 1386 για την προσχώρηση του νησιού στη Βενετική Δημοκρατία, συμμετείχε και ένας Εβραίος, ο Δαυίδ Σέμος.

Από το σημείο αυτό κι έπειτα ο εβραϊκός πληθυσμός εμπλουτίστηκε από Σεφαραδίτες Εβραίους που ήρθαν ως πρόσφυγες από την Ισπανία, αλλά και Πουλιέζους που διώχθηκαν από τη Νότια Ιταλία. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν στη δεκαετία του 1570 η Βενετία αποφάσισε την απέλαση των Εβραίων της επικράτειάς της, οι Εβραίοι της Κέρκυρας εξαιρέθηκαν. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν κι εδώ διακρίσεις εις βάρος τους, αφού όπως σε ολόκληρη την Ευρώπη και στην Κέρκυρα οι Εβραίοι δεν είχαν δικαίωμα να κατέχουν γη και ήταν υποχρεωμένοι να κατοικούν σε ξεχωριστή συνοικία. Επίσης, ήταν υποχρεωμένοι να φέρουν διακριτικό κίτρινο σήμα ή σκούφο, ενώ αναφέρεται και το έθιμο οι Χριστιανοί να πετροβολούν την εβραϊκή συνοικία κατά τη Μεγάλη Παρασκευή.

Δυστυχώς, οι Κερκυραίοι Εβραίοι υπήρξαν επίσης θύματα των μεσαιωνικών προκαταλήψεων και αποδέκτες της εχθρότητας μίας κοινωνίας αρκετά σκληρής με τα σημερινά δεδομένα. Παρόλα αυτά θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σχετικά με την περιγραφή της ζωής των Εβραίων στην Κέρκυρα, αφού σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι βρίσκονταν υπό διωγμό.

Η Εβραϊκή κοινότητα, παρά τις διακρίσεις που υφίστατο, αναπτύχθηκε σημαντικά στους επόμενους αιώνες. Αξίζει μάλιστα να σημειώσουμε ότι το 1716 οι Εβραίοι της Κέρκυρας πολέμησαν με αυταπάρνηση τους Οθωμανούς επιδρομείς, δείγμα του ότι θεωρούσαν τη ζωή τους εδώ καλή, ενώ σε αντίστοιχες περιπτώσεις εβραϊκές κοινότητες είχαν υποστηρίξει την Οθωμανική κατάκτηση, καθώς οι Οθωμανοί ήταν γενικά ανεκτικοί απέναντί τους.

Όπως και άλλες κοινωνικές ομάδες, οι Εβραίοι ήταν οργανωμένοι γύρω από τη θρησκεία τους. Κέντρο της κοινότητάς τους ήταν η Συναγωγή, η οποία φαίνεται ότι λειτουργούσε παρόμοια με τις χριστιανικές θρησκευτικές αδελφότητες. Στο παρακάτω έγγραφο από το Ιστορικό Αρχείο της Κέρκυρας, αναφέρεται η συμφωνία μεταξύ της διοίκησης της Συναγωγής και τεχνιτών για την περιτείχιση του εβραϊκού νεκροταφείου.



Συμφωνία για την περιτείχιση του εβραϊκού νεκροταφείου (Κέρκυρα 16ος αι.)



1562, ημέρα β΄(2α) του Μαΐου μηνός...

Την άνωθεν, κυρ Ιωσέφ Κόρκος και κυρ Ισαάκ Πτηγγάλης και κυρ Ηλίας Χανανίας, ως πριόρηδες και κυβερνήται της Συναγωγής των Κορφιατών, παρόντες εσυμφώνησαν μετά του παρόντος Μισέρ Αλοΐζου Δα Βενέτζια... ήγουν ο ειρημένος Μισέρ Αλοΐζος υπόσχεται να κουμπλίρη τον πήργον ήρχισεν να κτίζεη εις τα μνήματα των Εβραίων, κείμενα εις την περιοχήν του Αβράμη, εις ουργιές σαράκοντα, μετά πετρών, ασβέστου και άμου του ειρημένου Μισέρ Αλοΐζου και να κάμη τον ασβέστην ... και να βάλη μέσα εις τον ασβάστην χώμα μόνον άμον και να γένι εις το χόντρομα όσο και τον άλλον πήργον παλαιόν ευρίσκεται κτισμένος... και να υπάγη εις το ύψος μία ουργιά και εις το μάκρος έως να τελειωθούν οι άνωθεν ουργιές, ήτοι με τον πύργον τον παλαιόν. Και αφού κτήση τον αυτόν πήργον να τον εμετρήσουν....

Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Μ 196, σ. 173



Με τα στοιχεία που περιέχονται στο παραπάνω έγγραφο μπορούμε να διασταυρώσουμε την ύπαρξη εβραϊκού νεκροταφείου στους πρόποδες του λόφου του Αβράμη, ήδη από τον 16ο αιώνα. Φαίνεται, βέβαια, ότι η κατασκευή του δεν είχε περατωθεί μέχρι τη δεκαετία του 1560. Ως εκ τούτου δεν μπορούμε να αποφανθούμε σχετικά με το αν το συγκεκριμένο νεκροταφείο ήταν εκείνο των Ρωμανιωτών, δηλαδή των γηγενών Εβραίων, ή των Σεφαραδιτών, οι οποίοι μετρούσαν λίγες μόλις δεκαετίες στο νησί. Γνωρίζουμε ότι το ρωμανιώτικο νεκροταφείο βρισκόταν από την πλευρά του Νέου Φρουρίου, δηλαδή εκεί που σήμερα βρίσκονται τα Τμήματα Ιστορίας και Αρχειονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, ενώ το σεφαραδιτικό ήταν στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το Νοσοκομείο.


(το παρόν άρθρο συντάχθηκε από τον Ανδρέα Γραμμένο και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Η Κέρκυρα Σήμερα)

7 σχόλια:

  1. ΑνώνυμοςΙουλίου 07, 2010

    ΟΙ ΠΟΥΛΙΕΖΟΙ ΤΙ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΕΙΝΑΙ?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ΑνώνυμοςΙουλίου 07, 2010

    [11:55:18 μμ] iapetos: Φίλε μου είναι ενδιαφέροντα τα ιστορικά θέματα που θίγεις. Σε ότι αφορά όμως του Εβραίους υπάρχει μεγαλύτερο "βάθος".
    Φαντάζομαι γνωρίζεις οτι μέχρι τώρα έχουν φυλακιστεί πάνω απο 60.000 άνθρωποι στην Γερμανία, που αμβισβητούν με έρευνες που έχουν κάνει, τα στοιχεία που δίνουν οι Εβραίοι για το Ολοκαύτωμα.
    Δυστυχώς και στην Κέρκυρα, η ανιστόρητη κερκυραϊκή ηγεσία έχει ηρωοποιήσει τους Εβραίους,
    στήνει αγάλματά τους σε οδούς και κάνει δεξιώσεις προς τιμήν τους και αποκρύπτει τον ρόλο των Εβραίων,
    τα εγκλήματά τους εναντίον της Ελλάδας και της ανθρωπότητας.
    Ισως γνωρίζεις για τις ανθρωποθυσίες που έκαναν στην Κέρκυρα και γενικά σε όλη την Ευρώπη.
    Δείτε τα επόμενα link και αν θέλετε αναρτήστε τα....

    " ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ
    Απο το βιβλίο Το Ξεσκέπασμα Του Ταλμούδ

    -Τον Οκτώβριο του 1812, 3 Εβραίοι στην Κέρκυρα καταδικάζονται σε θάνατο εξαιτίας της ανθρωποκτονίας ενός παιδιού.
    Τα δικόγραφα της εν λόγω ανθρωποθυσίας βρίσκο­νται στα επίσημα αρχεία της Κέρκυρας. Να τί διαβάζου­με σ' ένα φύλλο της εφημερίδας "Ακρόπολης":
    "Κατά της Γαλλικής κατοχής του 1812 ο εν Κέρ­κυρα Κοέν, ο υιός διαβασμένου τινός και επισή­μου σφαγέως συνάμα, εσύχναζε εις τί καφενείον παρά την Εκκλησίαν του Αγ.Αντωνίου. Ολίγον κατ ολίγον συνήψε σχέσεις μετά του παιδός του καφεπώλου, δωδεκαετούς την ηλικίαν. Νύχτα τινά μετα-βάς έκρουσε την θύραν του καφενείου, όμως το παιδί δε ηθέλησε να ανοίξη, άκουσας όμως της φωνής του Εβραίου και αναγνωρίσας αυτόν, του ά­νοιξε. Την επαύριον το παιδί ευρέθη φονευμένο χωρίς ουδέ σταγόνα αίματος να φέρη. Η αστυνομί­α ήρξατο ανακρίσεων και εντός μεν του καφενείου εύρε τεμάχιο ακόνης, εντός δε γειτονικού φρέατος μάχαιραν, το δε έτερο ήμισυ της ακόνης ανευρέθη εν τη οικία του πατρός του Κοέν, όστις ήτο και ο επίσημος σφαγεύς έχων και ιδιαιτέρα μάχαιρα και ιδιαιτέρα ακόνην, άτινα θεωρούνταν ιερά. Εκ τού­των οδηγηθείσα η ανάκρισης κατόρθωσε ν' ανακά­λυψη ότι ο φονεύς του παιδιού ήταν πράγματι ο Κοέν, και τον παρέπεμψε εις το δικαστήριο.
    Ο τότε διοικητής Κερκύρας, στρατηγός Λοζερώ, περιεκυκλώθη παρά των Εβραίων, οίτινες τω προ-σέφερον βαρυτιμώτατα δώρα, άτινα όμως ούτος δεν εδέχθη και διέταξε τον τουφεκισμόν του Κοέν. Ο Κοέν ετουφεκίσθη εις την Σπιανάδαν, εις το μέ­ρος όπου μετά ταύτα, ανηγέρθη το εις ανάμνηση της επανόδου του Αρμοστού Μαίτλανδ, μνημείον".

    -Το 1815, στο ίδιο νησί της Κέρκυρας, το παιδί του Ι.Ρήγα, ο οποίος μετέπειτα μετανάστευσε στην Αλεξάν­δρεια, πέφτει θύμα στο βωμό του Εβραϊκού Μολόχ."

    http://antipliroforisi.blogspot.com/2007/10
    /blog-post_07.html

    http://antipliroforisi.blogspot.com/2009/01/blog-post_09.html

    http://forum.elefsis.com.cy/index.php?topic=100.0

    ΜΙΑ ΕΒΡΑΙΑ ΜΑΡΤΥΡΑ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΘΥΣΙΕΣ ΑΠΟ ΜΕΡΟΥΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΗΣ
    http://www.youtube.com/watch?v=-rdtBizYkI4

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ΑνώνυμοςΙουλίου 08, 2010

    ΕΒΡΑΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΕ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΣΒΑΣΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΤΗΣ ΣΕ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

    http://antipliroforisi.blogspot.com/2010/07/blog-post_06.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πουλιέζος σημαίνει κάτοικος της Απουλίας, της περιοχής του "τακουνιού" της "μπότας" της Ιταλίας.
    Επειδή η Νότια Ιταλία κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα ανήκε στην Ισπανία, οι διωγμοί των Εβραίων από τις ισπανικές περιοχές περιελάμβαναν και τους Εβραίους της Απουλίας. Μεγάλος αριθμός λοιπόν των διωχθέντων Εβραίων εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα, και διατήρησε την Πυλιέζικη διάλεγκτο μέχρι τουλάχιστον τα τέλη του 19ου αιώνα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Θα επαναλάβω αυτό που έχω και αλλού πει:
    Τα ζητήματα που αφορούν στην ιστορία των Εβραίων (ειδικά της Κέρκυρας που μας απασχολούν εδώ) χρήζουν προσοχής, καθώς οι σχετικές πηγές - ένθεν και ένθεν- ελέγχονται για την αξιοπίστία τους.
    Είναι απαραίτητη προϋπόθεση της μελέτης της ιστορίας, και μάλιστα της ιστορίας των προγόνων μας, η εξέταση των δεδομένων χωρίς παρωπίδες και προκαταλήψεις. Επίσης, είναι απαραίτητη η διατύπωση συμπερασμάτων χωρίς πολιτικά και άλλα "φιλτραρίσματα".
    Μέχρι στιγμής δεν έχω απορρίψει κανένα σχόλιο, όμως δεν μπορώ να δεχθώ τη μετατροπή του συγκεκριμένου ιστολογίου σε αντιεβραϊκό ή φιλοεβραϊκό βήμα. Δεν είναι οι Εβραίοι το θέμα του ιστολογίου αυτού! Επίσης, θα πρέπει να σημειώσω ότι η ιστορία των ανθρωποθυσιών που συζητείται σε άπειρες ιστοσελίδες και ιστολόγια αποτελεί αναπαραγωγή προπαγάνδας. Ακόμη και αν δεχθούμε ότι υπήρξαν τέτοιες ανθρωποθυσίες, είναι τουλάχιστον άτοπο και άδικο (για να εκφραστώ ευγενικά) να καταλογίζονται σε μία ολόκληρη πληθυσμιακή ομάδα! Λες και δεν έχουν υπάρξει ανάλογα περιστατικά στο περιθώριο του χριστιανικού κόσμου!

    Λυπάμαι, αλλά είμαι υποχρεωμένος να απορρίψω σχετικά σχόλια στο μέλλον...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αγαπητέ ανώνυμε, κρίμα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. ΑνώνυμοςΙουνίου 26, 2011

    Το επώνυμο Μίαρη τι καταγωγής είναι?

    ΑπάντησηΔιαγραφή


ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΠΟΥ ΑΝΑΡΤΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ.
ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΤΑΙ Η ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ, ΔΗΛΑΔΗ Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΣΥΝΤΑΚΤΗ ΚΑΘΕ ΑΡΘΡΟΥ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ.